Wkrótce po tym, jak Edward Gierek został I sekretarzem KC PZPR, rozpoczęły się rozmowy z zachodnimi koncernami samochodowymi, od których Polska chciała kupić licencję na produkcję taniego rodzinnego samochodu. Rozmowy prowadzone były m.in. z Renault, Citroenem i włoskim Fiatem, z którym Polska współpracowała już w latach międzywojennych.
Najkorzystniejszą ofertę przedstawił Fiat i samochód na włoskiej licencji wkrótce zaczął zjeżdżać z produkcyjnych polskiej fabryki. Licencję zakupiono dokładnie 50 lat temu – 26 października 1971 roku – na mocy podpisanego kontraktu „o współpracy przemysłowej i licencyjnej na samochód małolitrażowy 126”.
Fiat 126 był następcą i rozwinięciem technicznym produkowanego od 1957 modelu 500 Nuova. Zachowano ogólną koncepcję tego samochodu, napędzanego benzynowym, czterosuwowym, chłodzonym powietrzem silnikiem typu R2 umieszczonym w tylnej części pojazdu. Napęd był przenoszony poprzez 4-biegową ręczną skrzynię biegów na koła tylne. Dwucylindrowy silnik o pojemności 594 ccm miał moc 23 KM .
Co ciekawe, włoskiej licencji nie kupiono w całości za dewizy, tylko została ona częściowo spłacona m.in. wytwarzanymi w polskich zakładach silnikami i skrzyniami biegów do modelu 126 wytwarzanego we Włoszech. Bardzo ważny był też fakt, że wraz z zakupem licencji na produkcję włoskiego auta kooperanci dawnej Fabryki Samochodów Małolitrażowych otrzymali także technologie produkcji detali z materiałów do licencyjnego samochodu, których wcześniej nigdy nad Wisłą nie robiono. Dla polskiej gospodarki oznaczało to awans technologiczny – szczególnie dla wielu firm z sektora metalurgicznego, chemicznego czy elektrotechnicznego.
Pierwszego polskiego „malucha” zmontowano 6 czerwca 1973 r. z oryginalnych włoskich części. Seryjna produkcja tego modelu w zakładach we włoskim Cassino trwała już wówczas od blisko roku. W październiku 1972 r. odbyła się natomiast międzynarodowa premiera auta w Salonie Samochodowym w Turynie, a niedługo potem auto było prezentowane na warszawskim Placu Defilad. Oficjalnie seryjna produkcja polskiej wersji samochodu ruszyła w Bielsku-Białej 22 lipca 1973 r., a we wrześniu 1975 r. rozpoczęła się produkcja w nowo wybudowanej fabryce FSM w Tychach.
Fiat 126 produkowany był równolegle przez włoski koncern we Włoszech do 1980 roku.
Polskie auta produkowane były pod nazwą Fiat 126p, a od roku 1992 r. jako Polski Fiat 126p. Przez wiele lat samochód ten był jednym z najczęściej spotykanych na polskich drogach i doczekał się wielu nazw potocznych (np. „kaszlak”). Spośród wyprodukowanych łącznie 4 671 586 jego egzemplarzy aż 3 318 674 powstało w Polsce (dokładnie: 1 152 325 w Bielsku-Białej i 2 166 349 w Tychach). Przez lata „maluch” eksportowany był nie tylko do krajów RWPG, ale także na Zachód. Od 1975 do 1992 roku wyeksportowano aż 897 316 Polskich Fiatów 126p. – nawet do Australii i na Kubę, gdzie trafiły w roku 1988.
Fiat 126p zmotoryzował Polskę. Jego atutami były niska cena (był najtańszym samochodem dostępnym na polskim rynku) i prosta konstrukcja, która umożliwiała samodzielne naprawy. „Maluch” krytykowany był za słabe osiągi, niską skuteczność hamulców i legendarną już niewielką przestrzeń użytkową.
Dzięki zmianom konstrukcyjnym Fiat 126p doczekał się nawet wersji… rajdowej. Polscy rajdowcy zachwalali w latach 70., że na krajowych i międzynarodowych trasach małe auto sprawowało się nadspodziewanie dobrze, np. zimą 1975 r. Sobiesław Zasada z Longinem Bielakiem testowali je z powodzeniem na trasie dojazdowej Warszawa-Monaco – był to tzw. odcinek dojazdowy słynnego Rajdu Monte Carlo.
Najpopularniejsza potoczna nazwa Polskiego Fiata 126p – „maluch” – stała się pod koniec produkcji tego samochodu (od 1997 roku) jego nazwą oficjalną. Na następcę Malucha przewidziany był samochód Cinquecento, którego produkcję rozpoczęto w 1991 r. Maluch „przeżył” jednak swojego następcę, gdyż produkcję Cinquecento zakończono w 1998 roku, a ostatni Polski Fiat 126p (w kolorze żółtym) zjechał z linii produkcyjnej Fiat Auto Poland w Bielsku-Białej 22 września 2000 roku.
Od 1992 roku Fabryka Samochodów Małolitrażowych rozpoczęła funkcjonowanie jako Fiat Auto Poland – spółka koncernu Fiata i Skarbu Państwa, w której Włosi objęli 90 procent akcji. Przejęcie polskiego przedsiębiorstwa przez Włochów przez kolejne lata wzbudzało wielkie kontrowersje, w których pojawiały się zarzuty wrogiego przejęcia.
Dzisiejsza nazwa przedsiębiorstwa to (od 2015 r.) FCA Poland S.A.
(zdjęcia: commons.wikimedia.org)
