Kim był Karol Levittoux? W dużym skrócie – to zaledwie 21-letni „pensjonariusz” Cytadeli Warszawskiej, który do ciężkiego carskiego więzienia trafił za działalność niepodległościową i który wycieńczony torturami spalił się w celi na pryczy, podpalając świecą siennik. Umarł śmiercią samobójczą w potwornych męczarniach. Dzielny student dokonał tego strasznego czynu, gdyż bał się, że wyda swoich kolegów z tajnej organizacji. Wieść ta wstrząsnęła środowiskiem studenckim, wstrząsnęła całą Warszawą. Karol Levittoux był synem francuskiego sierżanta z czasów wojen napoleońskich, który postanowił osiąść w Polsce.
O desperackim akcie Levittoux, który wolał oddać życie, niż zdradzić kolegów, mówiło się w całym Królestwie Polskim. W wierszu upamiętnił go też Norwid, który znał Karola osobiści. Pisał o nim też w listach Zygmunt hr. Krasiński.
Karol Levittoux stał się symbolem oporu przeciwko caratowi, a zarazem symbolem miłości do swojego kraju. Cele założonego przez niego Związku Patriotycznego wydają się dzisiaj wręcz błahe. Nie były one jednak błahe dla tajnej carskiej policji. Levittoux założył tajną organizację w gimnazjum w Łukowie przede wszystkim w celach samokształceniowych. Sam w tak młodym wieku będąc świadomym i światłym synem polskiej ziemi, głosił konieczność zniesienia pańszczyzny i uwłaszczenia chłopów. Organizacja Levittoux była składową Stowarzyszenia Ludu Polskiego, którego celem było wywalczenie niepodległości. Jednak samą działalność Związku Patriotycznego można by określić słowem „ewolucja a nie rewolucja”.
Sprzysiężenie Levittoux zostało wydane na skutek donosu zdrajcy, którym okazał się nauczyciel z Łukowa Jan Thierbach. Tajna carska policja do Cytadeli Warszawskiej przywiozła aż 200 gimnazjalistów z Łukowa. Młodzież szkolna trzymała się wyjątkowo dzielnie, nie wydając nikogo, mimo brutalnego śledztwa. Niebawem młodzieńcy zostali wypuszczeni do domów ze względu na amnestię w związku ze ślubem cara Mikołaja. Carscy oprawcy nie uwolnili jednak Karola Levittoux. Jego wręcz zmaltretowali. Młody Polak przeżył karę 2 tysięcy pałek – co dwa dni po 400. Był głodzony, nie dawano mu spać, a potem torturowano go brakiem światła (okno więzienne zostało zabite deskami). Przyjaciele Levittoux chcieli mu pomóc wydostać się z celi, przesyłając w książce małą piłkę do metalu. Przesyłka wpadła jednak w ręce więziennych klawiszy i spowodowała nowe brutalne przesłuchania więźnia. Wtedy Karol Levittoux targnął się na swoje życie, podpalając więzienną pryczę, na której się spalił. Ciężko sobie nawet wyobrazić, w jakich męczarniach umierał młody student, który stał się symbolem niezłomnej postawy i poświęcenia za ojczyznę.
Niebywała odwaga i poświęcenie za ojczyznę Karola Levittoux zostało uwiecznione przez Norwida nie tylko w wierszu „Burza”. Do śmierci Levittoux nawiązuje również fragment dramatu naszego wielkiego wieszcza „Za kulisami” z 1866 r. ze słynnymi wersami:
Czy popiół tylko zostanie i zamęt,
Co idzie w przepaść z burzą? Czy zostanie
Na dnie popiołu gwiaździsty dyjament,
Wiekuistego zwycięstwa zaranie?
Postać Karola Levittoux została szerzej upowszechniona w Polsce dopiero w latach 80. XX wieku dzięki piosence Przemysława Gintrowskiego (do tekstu Jerzego Czecha) „Karol Levittoux”. Polecam odsłuchanie tego utworu. Dzisiaj pozostały nie tylko płyty Przemysława Gintrowskiego, gdyż utwory swojego ojca śpiewa także Julia Gintrowska.
