16 kwietnia 2021 r. Naczelny Sąd Administracyjny skierował kolejne pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, dotyczące skutków VAT po stronie gminy w przypadku działalności związanej usuwaniem azbestu i instalacją odnawialnych źródeł energii.
Pierwsza sprawa, w której powstały wątpliwości NSA dotyczyła gminy, która zdecydowała na usunięcie azbestu z budynków mieszkańców gminy w całości na własny koszt, przy czym gmina zaznaczyła, że w przyszłości będzie ubiegać się o dotacje na to przedsięwzięcie z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W związku z tym, powstało pytanie czy gmina w opisanym przypadku działa jako organ władzy publicznej realizujący zadania własne na rzecz mieszkańców, czy też jako podatnik VAT, wykonujący czynności opodatkowane podatkiem VAT. (Postanowienie NSA z dnia 16 kwietnia 2021 r., sygn. I FSK 1490/20, Gmina Lublin)
Kolejne pytanie dotyczyło wykonania i montażu systemów odnawialnych źródeł energii przez gminę na rzecz jej mieszkańców oraz przekazania tych systemów na własność mieszkańcom po upływie określonego czasu. W umowie zawartej pomiędzy gminą a właścicielami nieruchomości ustalono, że 75% kosztów pokryte zostanie z dotacji, natomiast 25% zostanie opłacone przez właścicieli. NSA zadał pytanie czy w tej sytuacji gmina jest podatnikiem VAT, czy powinna być traktowana jako organ władzy publicznej, działający w ramach zadań własnych. (Postanowienie NSA z dnia 16 kwietnia 2021 r., sygn. I FSK 1645/20, Gmina Opinogóra Górna)
Kwestia ustalenia statusu gminy w świetle ustawy o VAT (tj. czy działa jako podatnik VAT czy jako organ władzy publicznej) jest kluczowa dla rozstrzygnięcia nie tylko problemu opodatkowania wpłat mieszkańców oraz możliwości odliczenia przez gminę VAT od wydatków związanych z realizacją projektu, lecz również kwalifikacji VAT otrzymywanych przez gminę dotacji umożliwiających sfinansowanie tego typu projektów. W drugim z ww. postanowień NSA sformułował wprost dodatkowe pytanie, czy w razie uznania gminy za podatnika VAT otrzymywane dotacje ze środków unijnych powinny być wliczane do podstawy opodatkowania świadczonych przez nią usług.
Pytania, które zostały zadane przez NSA, mają na celu ujednolicenie linii interpretacyjnej dotyczącej możliwości uznania gminę za podatnika VAT oraz kwestii ściśle z tym powiązanych. Niestety, patrząc na szybkość postępowań przed TSUE, jednostki samorządu terytorialnego będą zmuszone poczekać jeszcze co najmniej półtora roku na wydanie orzeczenia w tym zakresie.
