Od stycznia 2021 roku rozszerzone zostało pojęcie wolnych zawodów, które mogą korzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, m.in. o prawników, biegłych rewidentów, doradców podatkowych i księgowych. To sprawiło, że już w tym roku z opodatkowania w tej formie mogą korzystać – w przypadku wykonywania osobiście pozarolniczej działalności gospodarczej: lekarze, lekarze dentyści, lekarze weterynarii, technicy dentystyczni, felczerzy, położne, pielęgniarki, psychologowie, fizjoterapeuci, tłumacze, adwokaci, notariusze, radcy prawni, architekci, inżynierowie budownictwa, rzeczoznawcy budowlani, biegli rewidenci, księgowi, agenci ubezpieczeniowi, agenci oferujący ubezpieczenia uzupełniające, brokerzy reasekuracyjni, brokerzy ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, doradcy restrukturyzacyjni, maklerzy papierów wartościowych, doradcy inwestycyjni, agenci firm inwestycyjnych, rzecznicy patentowi oraz nauczyciele (w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny). Do końca 2020 roku większość z tych grup zawodowych nie miała prawa do ryczałtu.
Warto od razu wyjaśnić, że za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie działalności bez zatrudniania – na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze – osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu. Doradca podatkowy nie może zatem, bez utraty prawa do ryczałtu, zatrudnić innego doradcy podatkowego. Może natomiast zatrudnić asystenta czy sprzątaczkę.
W styczniu tego roku nie tylko poszerzono krąg wolnych zawodów uprawnionych do ryczałtu, ale obniżono ponadto ryczałt z 20 do 17 proc. W tym samym czasie podniesiono też limit przychodów, które uprawniają do płacenia ryczałtu: z 250 tys. do 2 mln euro rocznie (limit nie dotyczy roku rozpoczynania działalności), co w warunkach 2021 roku oznacza – po przeliczeniu na złote – przychody na poziomie 9 030 600 zł. Na tym jednak nie koniec.
Kolejne zmiany dotyczące wolnych zawodów zaplanowano w ramach Polskiego Ładu. Zakłada on dwie istotne zmiany dla przedstawicieli wolnych zawodów opodatkowanych ryczałtem. Pierwsza – to obniżenie stawek ryczałtu. Druga – to niższa niż dla pozostałych podatników (opodatkowanych stawką liniową lub według skali podatkowej) podwyżka stawki składki zdrowotnej.
Przede wszystkim obniżone zostaną stawki ryczałtu dla osób wykonujących zawody medyczne, tj. lekarzy, lekarzy dentystów, lekarzy weterynarii, techników dentystycznych, felczerów, położnych, pielęgniarek, psychologów, fizjoterapeutów oraz zawodów technicznych, tj. architektów, inżynierów budownictwa, rzeczoznawców budowlanych. Przychody osiągane ze świadczenia usług w zakresie opieki zdrowotnej (PKWiU dział 86) opodatkowane będą według jednej 14 proc. stawki ryczałtu niezależnie od tego, czy świadczone będą osobiście, czy też z pomocą osób zatrudnionych. Podobnie, według tej samej stawki, opodatkowane będą przychody ze świadczenia usług architektonicznych i inżynierskich, usług badań i analiz technicznych (PKWiU dział 71) oraz w zakresie specjalistycznego projektowania (PKWiU 74.1).
Obecnie przychody te mogą być opodatkowane według dwóch stawek ryczałtu – 17 proc., jeżeli osiągane są w ramach wolnych zawodów, czyli osobiście, bez zatrudniania innych osób oraz 15 proc., jeżeli nie są osiągane są w ramach wolnych zawodów, czyli z pomocą osób zatrudnionych.
Projekt przewiduje również dodatkową, niższą stawkę ryczałtu w wysokości 12 proc. dla niektórych przychodów związanych ze świadczeniem usług w obszarze IT, które obecnie opodatkowane są według stawki 15 proc. Dotyczy to świadczenia usług związanych z wydawaniem: pakietów gier komputerowych (PKWiU ex 58.21.10.0) – z wyłączeniem publikowania gier komputerowych w trybie on-line, pakietów oprogramowania systemowego (PKWiU 58.29.1), pakietów oprogramowania użytkowego (PKWiU 58.29.2), oprogramowania komputerowego pobieranego z Internetu (PKWiU ex 58.29.3) – z wyłączeniem pobierania oprogramowania w trybie on-line oraz usług: związanych z doradztwem w zakresie sprzętu komputerowego (PKWiU 62.02.10.0), związanych z oprogramowaniem (PKWiU ex 62.01.1), objętych grupowaniem „Oryginały oprogramowania komputerowego” (PKWiU 62.01.2), związanych z doradztwem w zakresie oprogramowania (PKWiU ex 62.02), w zakresie instalowania oprogramowania (PKWiU ex 62.09.20.0), związanych z zarządzaniem siecią i systemami informatycznymi (PKWiU 62.03.1).
Dla podatników ryczałtu, w tym dla wolnych zawodów, mniej dotkliwe mają też być podwyżki składki zdrowotnej. Składki nie będzie już można jednak odliczać od ryczałtu.
O ile jednak dla wolnych zawodów korzystających z opodatkowania według skali podatkowej składka zdrowotna będzie wynosiła 9 proc. dochodu, a dla opodatkowanych stawką liniową 4,9 proc. dochodu (w obu przypadkach nie może to być jednak mniej niż 9 proc. płacy minimalnej), o tyle dla ryczałtowców nadal będzie to składka zryczałtowana, chociaż liczona od zupełnie nowej podstawy.
Jak już o tym pisaliśmy, pierwotnie projekt zakładał, że tu stawka składki zdrowotnej wyniesie 1/3 stawki ryczałtu, a zatem np. dla ryczałtu 15 proc. składka zdrowotna wynosiłaby 5 proc. Teraz – po konsultacjach – rząd proponuje, aby podobnie, jak w przypadku podatników liniowego PIT było to 4,9 proc., ale inna będzie podstawa jej naliczania. Dla firm o rocznych przychodach do 60 tys. zł miesięczna podstawa składki zdrowotnej wyniesie 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, dla przychodów do 300 tys. zł 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a dla wyższych 180 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
Przyjęte w założeniach do budżetu państwa przeciętne wynagrodzenie to 5922 zł. A zatem dla przychodów do 60 tys. rocznie podstawa naliczenia składki wyniosłaby 3553,20 zł, a sama składka w 2022 r. wynosiłaby 174,11 zł (mniej niż obecnie). Dla przychodów do 300 tys. zł podstawa wyniosłaby 5922 zł, a składka 290,18 zł (również mniej niż obecnie). Przy przychodach powyżej 300 tys. zł podstawa rosłaby do 10 659,60 zł, a składka do 522,32 zł. Dla porównania najniższa składka płacona przy innych formach opodatkowania ma wynosić 270,90 zł (9 proc. z 3010 zł).
Mając na uwadze wszystkie te zmiany wypada zapytać, która forma opodatkowania będzie zatem dla wolnych zawodów w przyszłym roku bardziej opłacalna? Odpowiedź nadal nie jest jednak prosta. Niezmiennie zależy to od wielu okoliczności. Przede wszystkim wysokości ponoszonych kosztów. Jeśli, jak ma to zazwyczaj miejsce w przypadku mniejszych przedsiębiorców, ponoszą oni stałe, stosunkowo niewysokie koszty, z pewnością w przyszłym roku, dużo bardziej korzystną opcją będzie ryczałt. Przede wszystkim z uwagi na dużo niższe składki zdrowotne. Ale obniżone stawki ryczałtu również czynią tę formę opodatkowania bardziej korzystną dla „uprzywilejowanych” tymi obniżkami zawodów.
W konsekwencji przedstawicieli wolnych zawodów czeka, po przyjęciu zmian przewidzianych Polskim Ładem, solidny podatkowy rachunek sumienia. Trzeba będzie bowiem precyzyjnie wyliczyć sobie na bazie danych za 2021 rok oraz prognoz na 2022 rok, która forma opodatkowania będzie bardziej opłacalna. Czasu na decyzję będzie niewiele. Nowe przepisy zostaną zapewne opublikowane tuż przed końcem listopada. A o zmianie formy opodatkowania trzeba fiskusa poinformować do końca stycznia 2022 r.
Tabele z porównaniem opodatkowania stawką liniową i ryczałtem:
Tabela 1. Porównanie opodatkowania stawką liniową i ryczałtem 17 proc. w 2022 roku
Tabela 3. Porównanie opodatkowania stawką liniową i ryczałtem 15 proc. w 2022 roku
Tabela 4. Porównanie opodatkowania stawką liniową i ryczałtem 14 proc. w 2022 roku
Tabela 5. Porównanie opodatkowania stawką liniową i ryczałtem 12 proc. w 2022 roku
Uwaga: w podanych przykładach w tabelach założono, że podatnik ma stałe koszty prowadzenia działalności gospodarczej w wysokości 4 tys. zł miesięcznie. Kolor zielony oznacza bardziej opłacalny wariant podatku – czerwony mniej.
