Chodzi konkretnie o obowiązek podatkowy na gruncie VAT, a przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej w prawo własności zostało przeprowadzone z mocy prawa na podstawie ustawy z 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (dalej: ustawa przekształceniowa).
Kwestia ta budzi bowiem liczne wątpliwości interpretacyjne, a także była przedmiotem analizy przez Trybunał Sprawiedliwości UE. To właśnie postępowanie przed TS UE (sprawa C-604/19 Gmina Wrocław przeciwko Dyrektorowi Krajowej Informacji Skarbowej) było powodem, dla którego minister finansów zdecydował się wydać interpretację ogólną. Co w niej wyjaśnił?
W stanie prawnym przed 1 maja 2004 r. ustanowienie prawa użytkowania wieczystego nie stanowiło czynności podlegającej opodatkowaniu VAT. Zatem VAT należało pobierać jedynie od opłat z tytułu użytkowania wieczystego ustanowionego od tej daty. Organy podatkowe prezentowały stanowisko, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego we własność (na podstawie umowy cywilnoprawnej pomiędzy użytkownikiem wieczystym a właścicielem gruntów, bądź też z mocy prawa – np. na podstawie ustawy przekształceniowej) nie stanowiło odrębnej dostawy towarów, a jedynie kontynuację pierwotnej dostawy (tj. czynności ustanowienia tego prawa – oddania gruntu w użytkowanie wieczyste). Uiszczane z tego tytułu opłaty traktowane były jako element wynagrodzenia za dokonaną w momencie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego dostawę gruntu. Z takim podejściem nie zgodził się TS UE.
Według Trybunału, przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności w zamian za uiszczenie opłaty stanowi dostawę towarów. To oznacza, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntu w prawo własności na podstawie przepisów ustawy przekształceniowej stanowi dostawę towarów dla celów opodatkowania VAT.
Rozstrzygnięcie TS UE spowodowało, że konieczna jest zmiana podejścia do omawianego przekształcenia. Według ministra finansów w przypadku przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów w prawo własności, dokonanej na podstawie ustawy przekształceniowej (czyli z mocy prawa), obowiązek podatkowy powinien powstać w momencie otrzymania całości lub części opłaty przekształceniowej (w odniesieniu do otrzymanej kwoty).
Warto dodać, że aby wyeliminować wątpliwości dotyczące stosowania przepisów w zakresie obowiązku podatkowego dla przedmiotowych czynności, art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT od 1 stycznia 2022 r. został odpowiednio doprecyzowany. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT dla czynności przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tego tytułu.
Interpretacja ogólna ministra finansów datowana jest na 29 grudnia 2021 r. i została opublikowana w Dz.Urz. MF pod poz. 14.
