Wejście w życie 1 stycznia 2022 r. przepisów Polskiego Ładu spowodowało olbrzymi bałagan w rozliczeniach, który Ministerstwo Finansów stara się załatać w niezbyt udany sposób. Mimo wydawanych naprędce rozporządzeń i objaśnień wiele kwestii nadal jednak budzi wątpliwości podatników. Dotyczy to w szczególności nowych zasad opłacania składki zdrowotnej przez przedsiębiorców.
Polski Ład wiele w tym obszarze zmienił. Nie tylko zniósł możliwość odliczania znaczącej części składki od podatku (odliczenia z tego tytułu wynosiły niemal 70 mld zł rocznie), ale wprowadził też fundamentalną zmianę w sposobie opłacania składki przez przedsiębiorców. W przypadku podatników opodatkowanych według skali podatkowej oraz opłacających liniowy PIT, zamiast dotychczasowej składki zryczałtowanej, której wysokość była powiązana z przeciętnym wynagrodzeniem, wprowadzono obowiązek opłacania jej w wysokości stanowiącej określony procent dochodów, rozumianych jako przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodów i składki ZUS.
Dla podatników płacących PIT według skali, składka ta wynosi obecnie 9 proc. dochodu. Dla podatników liniowego PIT jest to 4,9 proc. dochodu. W związku z uzależnieniem wysokości składki od dochodu zmienił się także termin jej rozliczenia – z 10. dnia miesiąca (za każdy poprzedni miesiąc) na 20. dzień miesiąca.
Myliłby się jednak ten, kto sądziłby, że nowe składki trzeba zapłacić już za styczeń 2022 r., czyli w terminie do 20 lutego. Jak wynika z wyjaśnień ZUS przedsiębiorca, który rozlicza się z podatku na zasadach ogólnych, składkę na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń płaci od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w czwartym kwartale 2021 r. – czyli na zasadach obowiązujących do końca 2021 r. ZUS podaje też, że w związku z tym kwota składki za styczeń dla rozliczających się z podatku na zasadach ogólnych wynosi 419,92 zł.
Tym samym, mimo że nowe przepisy weszły w życie 1 stycznia, to nowe zasady naliczania składki zdrowotnej (od dochodu według stawki 9 lub 4,9 proc.) zaczną obowiązywać dopiero w odniesieniu do składki zdrowotnej za luty (składka płatna do 20 marca). Dzieje się tak dlatego, że Polski Ład wprowadził pojęcie roku składkowego, który nie pokrywa się z kalendarzowym i trwa od 1 lutego do 31 stycznia. Pierwszy taki rok trwa zatem od 1 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2023 r.
Definicja tego nowego pojęcia pojawia się w znowelizowanym art. 81 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej i dotyczy wyłącznie osób prowadzących działalność gospodarczą, które płacą podatek w oparciu o ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawę o PIT). Nie dotyczy to zatem ryczałtowców.
W nowych przepisach znalazł się także ten, który mówi, że podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń 2022 r. ustala się na podstawie zasad obowiązujących do dnia 31 grudnia 2021 r.
Przepisy te przewidują też, że za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu wpłaca się składkę na ubezpieczenie zdrowotne od miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, stanowiącej dochód z działalności gospodarczej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacana jest składka. Pierwsza taka składka będzie zatem obliczana za luty, ale na podstawie dochodu ze stycznia. No cóż, jak widać prościej się nie dało.
Zwróćmy też uwagę na to, że chociaż ZUS w swoich objaśnieniach odnosi się do przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych, co wskazywałoby na opodatkowanie skalą podatkową, to dotyczy to także podatników liniowego PIT. ZUS nie dzieli bowiem PIT, tak jak robi to fiskus, na zasady ogólne (skala PIT) i podatek liniowy. Rozróżnia tylko zasady ogólne (skala PIT i podatek liniowy) oraz ryczałt.
W związku ze zmianami dokonanymi w sposobie opłacania składki pojawiła się ostatnio jeszcze jedna wątpliwość. Część podatników zastanawiała się, czy skoro składki nie można już odliczać od podatku, to może uda się ją zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Taka możliwość istnieje w przypadku składek ZUS (na ubezpieczenie społeczne). Te mogą być alternatywnie albo odliczone od dochodu (przychodu), albo zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, co z finansowego punktu widzenia daje dokładnie taki sam efekt. Nie można jedynie – co oczywiste – korzystać z obydwu możliwości równocześnie. Dodatkowo składki na ubezpieczenie społeczne mogą zostać uznane za koszt podatkowy tylko wtedy, gdy zostały opłacone. Co za tym idzie, składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorca zaliczy do kosztów dopiero w miesiącu ich faktycznego opłacenia.
Niestety, w przypadku składki zdrowotnej nie jest to możliwe, co wyraźnie podkreśliło Ministerstwo Finansów na stronach poświęconych Polskiemu Ładowi, w ramach odpowiedzi na pytania podatników. Z odpowiedzi tej dowiadujemy się, że opłacona składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest i nie będzie kosztem uzyskania przychodów. Jak podkreśla fiskus, Polski Ład nie wprowadza zmian w zakresie zaliczania do kosztów uzyskania przychodów składki zdrowotnej. Nie ma zatem możliwości ujęcia w kosztach uzyskania przychodów opłaconej przez przedsiębiorców składki zdrowotnej. Likwidacja 1 stycznia 2022 r. odliczenia składki zdrowotnej od podatku nie otworzyła zatem przedsiębiorcom możliwości zaliczania tej składki do kosztów podatkowych.
