Bank centralny – przy współpracy wszystkich zainteresowanych stron – podjął się misji zapewnienia niezakłóconej i płynnej realizacji procesów zaopatrywania obywateli w pieniądz gotówkowy przez wszystkich uczestników obrotu. Jest to niezwykle ważne. Nie tylko w okresach kryzysowych, gdy mechanizmy płatności gotówkowych potrafią zawodzić na skutek obiektywnych czynników, na przykład w postaci przerw w dostawach prądu czy innego uszkodzenia systemu sieci terminali, ale także w czasach stabilnych, gdy potrzebne jest zapewnienie obsługi całej grupie konsumentów z różnych powodów wykluczonych cyfrowo.
Filary obrotu gotówkowego
Bank centralny podkreśla wszechstronnie usankcjonowaną prawnie konieczność powszechnej akceptacji i dostępności gotówki. Także płynnego zaopatrywania rynku w walutę polską, zapewnienia cyberbezpieczeństwa systemów informatycznych wykorzystywanych w procesach zaopatrywania w gotówkę oraz fizycznego bezpieczeństwa banknotów i monet. To są filary, na których ma opierać się klarowny i spójny system obrotu gotówkowego w Polsce.
Szczególnym i narastającym problemem jest coraz trudniejszy dostęp do gotówki w efekcie zmniejszającej się liczby bankomatów i masowego zamykania oddziałów (pisaliśmy o tym kilkakrotnie, m.in. tu: https://fpg24.pl/znikajace-bankomaty-znikna-do-konca/; tu: https://fpg24.pl/gotowka-jest-rownie-wazna-jak-karty-i-platnosci-mobilne/ oraz tu: https://fpg24.pl/wzorem-innych-krajow-powstaje-u-nas-strategia-obrotu-gotowkowego/
Według informacji Komisji Nadzoru Finansowego, liczba placówek bankowych w 2020 roku spadła aż o 1318! Zmniejszające się ubankowienie stanowi problem dla wielu osób, które chcą płacić gotówką. Nie tylko starszych, niepełnosprawnych, czy po prostu niechętnych instrumentom cyfrowym, ale także „fizycznie” pozbawionych dostępu do usług płatniczych.
Będą dodatkowe regulacje?
Rada może opracować rekomendacje zobowiązujące banki do zapewnienia klientom dostępu do gotówki. Mogą one przekładać się na szczegółowe przepisy wykonawcze wstrzymujące likwidację placówek bankowych i bankomatów, dokonywaną wyłącznie ze względu na interes banku. Jak pokazała historia, w konfrontacji dobrze pojętego interesu klienta z interesem banku (którego zdecydowanie nadrzędnym celem jest maksymalizacji zysku), bez ingerencji państwa na rzecz obywateli wygrywa z reguły ten drugi. Aktywność władz, dysponujących przecież demokratycznym mandatem do proobywatelskich działań oraz zaleceniem do regulowania „zdrowych” relacji pomiędzy uczestnikami rynku, jest pożądana i nieodzowna. W efekcie takich działań trudniejsze może stać się przekształcanie oddziałów na placówki typu „cashless” – pozbawionych obsługi kasowej, a jedynie z zachowanymi operacjami gotówkowymi realizowanymi przy pomocy bankomatów i wpłatomatów.
Jakaś rekompensata jest potrzebna?
Jest jednak jedno „ale”. Utrzymywanie i ochrona bankomatów oraz automatycznych punktów kasowych w miejscach, gdzie nie ma dużych obrotów, oznacza dla sektora finansowego wyższe koszty. Mogą być one pokryte przez podwyższenie opłaty interchange, która to opłata ostatecznie obciąży kieszenie klientów albo przez rządowe dopłaty do niektórych bankomatów (wzorem są np. rozwiązania wprowadzane lub już obowiązujące w Hiszpanii czy Szwecji). Z to także zapłacą obywatele. Tyle, że łatwiej będzie udźwignąć koszt, bo rozłoży się on na więcej osób. Wydaje się, że sektor bankowo-finansowy stawiać będzie to jako warunek przychylenia się do realizacji tej części postulatów Narodowej Strategii Obrotu Gotówkowego.
Cyfrowa waluta nie wyklucza gotówki
Tak czy inaczej obrót gotówkowy zostanie poddany cyklicznemu monitoringowi. Między innymi pod kątem skutków wdrażania regulacji wynikających z nowelizacji ustawy o usługach płatniczych oraz zapewnienia wystarczającego stopnia dostępności gotówki. „Proponuje się także prowadzenie przez NBP regularnych badań opinii publicznej obejmujących przedmiotowe zagadnienia, jak również opracowanie ogólnodostępnej mapy dostępności gotówki w Polsce” – napisano w Strategii.
Los gotówki jest rozważany także w kontekście przyszłego wprowadzenia krajowej waluty cyfrowej, o której mówił ostatnio Marek Dietl, prezes Giełdy Papierów Wartościowych. Jeśli do tego dojdzie, obie formy mogą – a nawet powinny – funkcjonować równolegle.
Polscy obywatele zgłaszają postulat zachowania gotówki. Słusznie kojarząc wyłącznie cyfrowy obieg pieniądza z możliwością nadużywania władzy przez państwo i korporacje, a także z nieuprawnioną inwigilacją oraz z wywieraniem na obywateli presji ekonomicznej przez możliwe reglamentowanie dopływu cyfrowego pieniądza do wirtualnych portfeli.
(skrócona wersja nowej Narodowej Strategii Obrotu Gotówkowego dostępna jest: link).
