Pięć mitów na temat ustaleń szczytu Rady Europejskiej

Szczyt Rady Europejskiej za nami, wciąż jednak w przestrzeni publicznej funkcjonują różne wersje dotyczące tego, co faktycznie zostało na nim ustalone. W związku z tym, odnosząc się do regulacji unijnych, pokazujemy, co w rzeczywistości uzgodniono w Brukseli, rozprawiając się przy okazji z mitami, od których roi się w przeróżnych mediach.

1. Mit:
   Na szczycie Polska delegacja mogła zawetować rozporządzenie w sprawie warunkowości wypłaty funduszy unijnych.

   Fakt:
   Rozporządzenie w sprawie warunkowości wypłat funduszy nie jest przyjmowane przez Radę Europejską lecz wspólnie przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej (ministrowie państw członkowskich UE). Przy jego przyjmowaniu nie obowiązuje jednomyślność, stąd nie ma możliwości złożenia weta, które mogłoby je zablokować. Dyskusja o wecie dotyczyła zablokowania wieloletnich ram finansowych UE oraz tzw. Funduszu Odbudowy.

2. Mit:
   Konkluzje szczytu Rady Europejskiej mają charakter wiążący i są aktem prawnym UE.

   Fakt:
   Zgodnie z art. 15 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczej. Akty prawne, jakie mogą przyjmować instytucje unijne, to zgodnie z art. 288 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opnie. Nie ma wśród nich konkluzji ze szczytów Rady Europejskiej.

3. Mit:
   Ustalenia szczytu odsuwają wejście rozporządzenia o tzw. warunkowości o 2 lata, do czasu wyroku w sprawie jego zgodności z prawem UE, jaki wydać ma Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

   Fakt:
   Punkt k konkluzji dotyczących rozporządzenia brzmi: „Rozporządzenie wynegocjowano jako integralną część nowego cyklu budżetowego i w związku z tym będzie ono stosowane od dnia 1 stycznia 2021 r., a środki będą miały zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do zobowiązań budżetowych, począwszy od nowych wieloletnich ram finansowych, w tym Next Generation EU”. Konkluzje mówią jedynie o wytycznych jakie ma przyjąć Komisja, w pkt. c czytamy: „W przypadku wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności w odniesieniu do rozporządzenia wytyczne zostaną sfinalizowane po wydaniu wyroku przez Trybunał Sprawiedliwości, tak aby uwzględnić wszelkie istotne elementy wynikające z takiego wyroku. Przewodnicząca Komisji będzie w pełni informowała Radę Europejską. Do czasu sfinalizowania tych wytycznych Komisja nie zaproponuje środków na mocy rozporządzenia”.

4. Mit:
   Rada Europejska wydała Komisji Europejskiej dyspozycje, jak stosować rozporządzenie, którymi Komisja jest związana.

   Fakt:
   Taka zależność nie wynika z opisanych w prawie pierwotnym kompetencji poszczególnych instytucji UE. W swoim orzecznictwie TSUE oceniając działania poszczególnych instytucji UE odnosi się zaś do przepisów prawa pierwotnego (zob. np. wyrok TSUE z 6 września 2017 roku, syg. C-643/15 – Słowacja przeciwko Radzie: „Jak bowiem wynika z orzecznictwa Trybunału, w zakresie, w jakim normy regulujące sposób kształtowania się woli instytucji Unii ustanowione są przez traktaty i nie pozostają do dyspozycji ani państw członkowskich, ani samych instytucji, jedynie traktaty mogą – w szczególnych przypadkach – upoważnić instytucję do zmiany ustanowionej w nich procedury decyzyjnej” (tamże).

5. Mit:
   Polska zgodziła się ostatecznie na uruchomienie środków z tzw. Funduszu Odbudowy zatem nie ma już żadnego narzędzia nacisku w razie nierespektowania ustaleń szczytu RE.

   Fakt:
   W związku z tym, że FO będzie finansowany z zasobów własnych UE zgoda na jego uruchomienie musi zostać udzielona przez wszystkie państwa członkowskie zgodnie z ich procedurami konstytucyjnymi. Polska zatem wciąż może zablokować jego uruchomienie.