Prosta spółka akcyjna (PSA) to trzeci typ spółki kapitałowej w polskim Kodeksie Spółek Handlowych (KSH). Nowe przepisy regulujące jej powstanie mają wejść w życie 1 marca 2021 r. (o ile termin ten w ostatniej chwili nie zostanie przesunięty o cztery miesiące, czego chce Ministerstwo Sprawiedliwości).
Nie zmienia to jednak faktu, że ten nowy typ spółki jest formą łączącą cechy spółki osobowej ze spółką kapitałową. Cechą wspólną z tą pierwszą jest przede wszystkim możliwość wnoszenia wkładu w postaci pracy lub usług (również know-how). Ze spółkami kapitałowymi, a zwłaszcza spółką akcyjną, łączy go z kolei rozbudowany mechanizm pozyskiwania kapitału w drodze emisji akcji.
PSA jest spółką, która może być zawiązana w każdym celu prawnie dopuszczalnym przez jedną albo kilka osób (akcjonariuszy), którzy nie odpowiadają za zobowiązania spółki i którzy są zobowiązani do wniesienia na pokrycie obejmowanych akcji (niepodzielnych, nieposiadających wartości nominalnej i niestanowiących części kapitału akcyjnego) wkładów pieniężnych lub wkładów niepieniężnych. Od chwili wpisu do rejestru spółka uzyskuje osobowość prawną i działa przez swoje organy.
Zawiązanie PSA wymaga zawarcia umowy spółki, która obejmuje zarówno tzw. postanowienia obligacyjne, jak i organizacyjne (statutowe). Umowa prostej spółki akcyjnej powinna zawierać przynajmniej następujące elementy:
- firmę i siedzibę spółki;
- przedmiot działalności spółki;
- liczbę, serię i numery akcji, związane z nimi uprzywilejowanie, akcjonariuszy obejmujących poszczególne akcje oraz cenę emisyjną akcji;
- jeżeli akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne – przedmiot tych wkładów, akcje obejmowane za wkłady niepieniężne oraz akcjonariuszy, którzy obejmują te akcje;
- jeżeli przedmiotem wkładu niepieniężnego jest świadczenie pracy bądź usług – także rodzaj i czas świadczenia pracy bądź usług; organy ustanowione w spółce;
- liczbę członków zarządu i rady nadzorczej, jeżeli została ustanowiona, albo co najmniej minimalną i maksymalną liczbę członków tych organów;
- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.
Co istotne, umowa powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego.
Wystarczy złotówka
Struktura majątkowa PSA jest oparta na modelu akcji bez wartości nominalnej, zwanych również akcjami „beznominałowymi” oraz kapitału akcyjnego, który stanowi nowy rodzaj kapitału podstawowego, niebędącego kapitałem zakładowym w znaczeniu występującym dotychczas w spółkach z o.o. i akcyjnej. Akcje nie posiadają wartości nominalnej i są oderwane od kapitału akcyjnego, a zatem nie stanowią ułamka tego kapitału. Akcje beznominałowe wyrażają prawa członkowskie w spółce, nie zaś cząstkę kapitału akcyjnego jako kapitału podstawowego. Na pokrycie akcji beznominałowych mogą być wnoszone wkłady pieniężne i niepieniężne.
Aby założyć PSA, potrzebny będzie kapitał akcyjny o minimalnej wartości 1 zł. Warto podkreślić, że to ogromna różnica w porównaniu do kwot kapitałów zakładowych występujących przy spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej. W przypadku tej pierwszej jego minimalna wartość to 5000 zł, a drugiej aż 100 000 zł. Na wniesienie wkładów założyciele mają trzy lata. Mogą one też zostać zwrócone w czasie działania spółki, pod warunkiem jednak, że wypłata nie doprowadzi do jej niewypłacalności (ma to chronić wierzycieli spółki przed ewentualnym wyprowadzaniem majątku).
PSA różni się od innych spółek kapitałowych również strukturą organizacyjną. Zgodnie z KSH możliwy jest wybór między powołaniem: zarządu jedno- lub wieloosobowego (z możliwością ustanowienia rady nadzorczej, co nie jest jednak obowiązkowe) lub rady dyrektorów – wówczas rada przejmuje wszystkie kompetencje, czyli zarządcze i nadzorcze (istnieje możliwość powołania dyrektorów zarówno wykonawczych, jak i niewykonawczych).
Ustawa przewiduje zasadę wspólnego (kolegialnego) prowadzenia spraw PSA przez jej zarząd. Ale odstępstwa od tej zasady, polegające np. na podziale określonych sfer działalności spółki pomiędzy członków zarządu, może przewidywać zarówno umowa spółki, jak i regulamin, który, co do zasady, jest uchwalany przez sam zarząd. Spółka może też, ale nie musi, posiadać radę nadzorczą.
Rozwiązaniem odbiegającym od dotychczasowej praktyki KSH jest możliwość wykreślenia prostej spółki akcyjnej z rejestru przedsiębiorców bez prowadzenia likwidacji (choć może być ona prowadzona) w sytuacji, w której uchwała walnego zgromadzenia podjęta kwalifikowaną większością 3/4 głosów przy 50 proc. quorum przewiduje przejęcie całego majątku spółki przez oznaczonego akcjonariusza (akcjonariusza przejmującego) z obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i pozostałych akcjonariuszy. O dopuszczalności przejęcia majątku spółki przez akcjonariusza przejmującego rozstrzyga sąd rejestrowy
Podatnik CIT
W sferze podatkowej sytuacja PSA nie różni się zasadniczo od innych spółek kapitałowych. Spółka, w związku z tym, że zalicza się do spółek kapitałowych, będzie podatnikiem CIT. Będzie zatem – w zależności od warunków, jakie spełnia – płacić podatek według stawki 19 lub 9 proc.
W przeciwieństwie do spółek komandytowych, które od tego roku też są podatnikami CIT, będzie mogła korzystać z ryczałtu od spółek kapitałowych (zwanego polską wersją estońskiego CIT-u). Oczywiście po spełnieniu warunków, które dla takiej formy opodatkowania są przewidziane. Przede wszystkim należy pamiętać, że aby korzystać z opodatkowania tym wariantem CIT-u, konieczne jest złożenie zawiadomienia o wyborze opodatkowania w tej formie, według ustalonego wzoru, do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca pierwszego miesiąca pierwszego roku podatkowego, w którym spółka ma być ryczałtem opodatkowana.
W przypadku prostej spółki akcyjnej możliwe będzie także skorzystanie z tzw. Innovation Box (IP Box). W takim przypadku podatek od osiągniętego przez podatnika kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej wynosić może 5 proc. podstawy opodatkowania.
Prosta spółka akcyjna, tak jak pozostałe spółki kapitałowe, jest podwójnie opodatkowana, co oznacza, że najpierw podatek od swojego dochodu płaci spółka (o ile nie korzysta z tzw. estońskiego CIT-u), a następnie wspólnicy (akcjonariusze) od wypłaconej na ich rzecz dywidendy. Podatek dochodowy (PIT) od uzyskanych dochodów (przychodów) z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych pobiera się według zryczałtowanej stawki 19 proc. Nie ma tu jednak zastosowania, tak jak w przypadku komandytariuszy w spółkach komandytowych, częściowe zwolnienie dywidendy z podatku (w spółkach komandytowych jest to 50 proc. dywidendy, jednak nie więcej niż 60 tys. zł rocznie).
Warto też pamiętać, że wniesienie do PSA wkładu niepieniężnego zasadniczo stanowić będzie na gruncie ustaw o podatku dochodowym przychód wspólnika, analogicznie jak w przypadku spółki z o.o. czy akcyjnej. Zasada ta znajdzie jednak zastosowanie wyłącznie do wkładu niepieniężnego stanowiącego prawa lub rzeczy zbywalne. Oznacza to, że u wspólników, których wkładem do prostej spółki akcyjnej będzie świadczenie pracy lub usług, nie powstanie z tytułu wniesienia takiego wkładu przychód. Wolne od podatku dochodowego będą także wkłady niepieniężne, jeżeli przedmiotem takiego wkładu jest przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.
